Lichaamsgerichte therapie hielp Tatjana: ‘Ik leerde opnieuw eten als ik honger had, huilen als ik verdrietig was’
Praten over trauma hielp schrijver Tatjana Almuli maar beperkt. Pas met lichaamsgerichte therapie – ademwerk, yoga en psychomotorische oefeningen – vond ze echte verlichting. Dit is hoe ze opnieuw haar lichaam leerde voelen.
Ik adem zonder pauzes. Via mijn mond adem ik lang en diep in, mijn keel staat wagenwijd open. Ik maak geluid. Eerst voelt dat wat gek, maar het went snel. Mijn uitademing is korter en meteen daarna adem ik weer in. Mijn hoofd voelt licht, de gedachten vloeien langzaam weg, ik vertrouw de ondergrond, ik vertrouw mijn lijf, ik ben heel erg aanwezig in het hier en nu en tegelijk lijkt het alsof ik vloeibaar ben.
Nzinga, de ademtherapeut, beweegt haar handen naar drukpunten op mijn lichaam, mijn borst, heup, keel. Het doet vaak pijn, ik voel weerstand. Ik ben bang om de fysieke pijn te voelen, maar ik ben vooral bang voor wat er verder loskomt.
Aan het eind van een sessie voel ik me vaak extreem vermoeid, emotioneel uitgewrongen, maar ook altijd lichter en vrijer in mijn lijf. Ik voel me warm vanbinnen, soms zelfs opgetild. Na drie sessies stuur ik een goede vriendin het bericht: ‘Nooit gedacht dat je met bewust, of misschien anders, ademhalen zo veel onverwerkt trauma kunt losmaken. Super. Waarom doet niet iedereen dit?!?!’
Wat het lichaam weet
In 2020 las ik het boek The body keeps the score (in het Nederlands vertaald als Traumasporen in lichaam, brein en geest) van de Nederlands-Amerikaanse psychiater en trauma-expert Bessel van der Kolk. Er ging een wereld voor me open. Van der Kolk zegt dat in onze westerse geestelijke gezondheidszorg het lichaam nog te vaak vergeten wordt, vooral als het gaat om trauma.
Je lijf onthoudt meer dan je hoofd beseft
Traumatische ervaringen kunnen niet alleen je geest veranderen, maar ook je zenuwstelsel, je hersenen en zelfs je immuunsysteem. Volgens Van der Kolk krijgen in veel vormen van therapie lichamelijke sensaties, blokkades en spanningen onterecht minder aandacht dan gedachten en emoties. Terwijl het lijf meer onthoudt dan het hoofd beseft. Belangrijk dus om in behandelingen ook te kijken naar hoe je lijf functioneert of zelfs vastloopt, wat vaker gebeurt bij trauma’s.
Diagnose na diagnose
Door de jaren heen heb ik zelf diverse diagnoses gekregen: uitgestelde rouw, eetstoornis, depressie, angststoornis, verstoorde emotieregulatie. En ik heb verschillende gesprekstherapieën gevolgd (psychotherapie, cognitieve gedragstherapie en groepstherapie, waarin we langdurig over al onze moeilijkheden spraken).
Soms was zo’n vorm van therapie best verlichtend, waardoor ik een periode minder somber was. Het lukte me dan om beter voor mezelf te zorgen en minder in destructief gedrag te verzanden. Alleen had ik nooit het gevoel dat er werkelijk iets veranderde in mijn kern. Ik leek vaak een hoofd op pootjes: mijn ratio sterk, maar emotioneel afgevlakt. Ik had last van angsten, veel zelfhaat en ik was regelmatig ziek of uitgeput.
Van der Kolk benadrukt in zijn boek dat trauma mensen kan vervreemden van hun eigen lichaam, en dat herken ik. Dissociatie (verlaagd bewustzijn), verdoving en destructief gedrag zoals zelfbeschadiging, eetstoornissen of verslaving, zijn manieren waarop het lichaam en brein proberen om overweldigende emoties te vermijden. Het herstellen van de verbinding met je lijf is daarom volgens hem, en andere aanhangers van psychomotorische behandeling – waarin het draait om lichaam en beweging – een essentieel onderdeel van traumaverwerking.
Lichaamsgerichte therapie: adem in, adem uit
Psychomotorisch therapeut Ike Niezing zet zich in voor het eerder toepassen van lichaamsgerichte therapie in het herstel van trauma. Dat doet ze onder meer bij het UMC in Utrecht, met het programma Beweging in Trauma. Ike Niezing: “Het eerste wat er gebeurt als je gaat werken met je lijf, is dat het lichaam veel meer gaat voelen – als het lichaam zich tenminste open durft te stellen. Als je dat jarenlang hebt geblokkeerd, is het onbekend terrein en kan het eng of onwennig zijn.
En wat je ziet, is dat mensen met trauma lichaamssignalen niet of nauwelijks oppikken. Dan ben je sneller uit evenwicht. Belangrijk onderdeel van deze lichaamsgerichte therapie is dat je signalen herkent vanuit je lijf. En dus ook emoties herkent als je ze voelt.”
Ik zie mijn lijf nu eerder als bondgenoot dan als vijand
Er zijn meerdere vormen van psychomotorische therapie mogelijk, maar voor mij blijkt ademwerk de meest effectieve behandeling te zijn, samen met gesprekstherapie die zich richt op emotieregulatie en het versterken van mijn zelfbeeld. Er bestaat natuurlijk niet één succestherapie voor alle mensen met trauma. En ook als het gaat over psychomotorische behandeling is er niet een one size fits all aanpak.
Sinds ik me meer ben gaan verdiepen in lichaamswerk als vorm van herstel, ben ik ook anders naar mijn lijf gaan kijken. Ik zie het nu eerder als bondgenoot dan als vijand, als een deel van mij dat me juist kan helpen. Ik leerde dat het het belangrijkst is om je weer meer vertrouwd en veilig te voelen in je lichaam als je te maken hebt met trauma.
Meer lezen
- Vaak onzekere of negatieve gedachten? Probeer deze truc uit de ACT-therapie.
- In therapie gaan is net daten – Bente: ‘Ik voelde me op straat gezet door mijn psycholoog.’
- Maartje ging in lichaamsgerichte therapie: “Ik vond mezelf pas de moeite waard als ik presteerde.”
Illustratie Asyle Tomanova
