De wereld verandert sneller dan ooit. En we moeten ons sneller aanpassen dan ooit. Dat vraagt om nieuwe vaardigheden om het leven wat beter behapbaar te maken.
Vroeger leerde je op school hoe je iets moest opzoeken in de Bosatlas en hoe je een kaart moest lezen. Maar in een samenleving waar kennis en techniek zo’n grote rol spelen, hebben we die vaardigheden amper meer nodig. Wat we wel nodig hebben, zijn nieuwe vaardigheden, die je eigenlijk nog nergens leert: 21st century skills.
Vaardigheden waarmee we ons staande kunnen houden in de huidige VUCA-wereld: een term uit de Verenigde Staten die staat voor Volatile, Uncertain, Complex en Ambiguous en zoiets betekent als de vluchtige, onzekere, complexe en dubbelzinnige wereld waarin we nu leven. Waarom zijn deze 21st century skills belangrijk? En hoe kun je ze ontwikkelen?
Gespleten gevoel
‘Het huidige tijdperk vraagt veel van onze hersenen,’ schrijft Margriet Sitskoorn, neuropsycholoog en hoogleraar aan de universiteit van Tilburg, in haar boek IK² – De beste versie van jezelf. We worden overspoeld met informatie, waarbij de grens tussen feit en fictie niet altijd even helder is. Of we nou op de bus staan te wachten of met een kop thee op de bank zitten, de prikkels dringen van alle kanten onze leefwereld binnen en verleiden ons tot kopen, liken en reageren.
Daarbij volgen trends, technieken en theorieën elkaar in rap tempo op. Sitskoorn: ‘Vandaag in is morgen uit. Vandaag waar is morgen achterhaald. Vandaag mogelijk is morgen te laat.’ We moeten ons continu aanpassen en meebuigen. Of zoals socioloog Zygmunt Bauman het heel treffend verwoordde: ‘Verandering is de enige constante, onzekerheid de enige zekerheid.’
CEO-brein
Om ons staande te houden in de dynamische VUCA-wereld is het volgens Sitskoorn belangrijk om een goed ontwikkelde prefrontale hersenschors te hebben, ook wel CEO-brein genoemd. Dit is, evolutionair gezien, het jongste systeem van het brein, dat we gebruiken om verleidingen te weerstaan, onze aandacht erbij te houden, plannen te maken voor de toekomst – en ons daaraan te houden.
Strijd tussen hersennetwerken
Alleen gooien de evolutionair oudere structuren van onze hersenen vaak roet in het eten, omdat ze erg krachtig zijn. Deze oude hersennetwerken moedigen ons juist aan om direct genot te pakken. Om lekker met een kant-en-klaarmaaltijd of glas wijn op de bank te kruipen in plaats van te gaan sporten of koken. Of om grappige YouTube-filmpjes te bekijken in plaats van ons te buigen over een wat langer krantenartikel. Kortom, er is een continue strijd tussen de oude hersennetwerken die uit zijn op genot, en de nieuwe hersennetwerken die de beste keuzes willen maken voor de toekomst.
Dit verklaart volgens Sitskoorn waarom we ons soms zo gespleten kunnen voelen (we willen dit, maar doen dat), en waarom het soms zo moeilijk is om de doelen die je toch echt zelf hebt gesteld, te realiseren.
Meer lezen?
- IK² – De beste versie van jezelf, Margriet Sitskoorn (Boom Uitgevers Amsterdam).
- Omgaan met veranderingen: tips van filosofen.
- Dit verhaal komt uit Flow 7-2018.
Tekst Otje van der Lelij Fotografie Karen Hammega/Unsplash.com
