Dieuwertje ging in therapie voor hevige hyperventilatie: 'EMDR heeft de angst verminderd'

Schrijver Fen Verstappen in gesprek met Dieuwertje, die last had van hevige hyperventilatie.

“Het kon gebeuren wanneer ik met mijn familie aan tafel zat te eten. Tijdens een discussie bijvoorbeeld, wanneer ik zorgvuldig mijn punt probeerde te maken en dat tot niets leidde. Ik voelde me niet gehoord op die momenten, had het gevoel dat ik tekortschoot en dan werd er zomaar een serie van reacties ontketend: ik raakte overweldigd, bang, gestrest, en dan begon het hyperventileren. Tot het moment waarop mijn lichaam dat niet meer verdroeg en ik wegviel en niet meer kon reageren op dingen. Kortsluiting als gevolg van spanning die in de loop van de week opgebouwd was, soms wel urenlang.”

Window of tolerance

“Het begrip window of tolerance leerde ik van mijn therapeut. Daarvóór had ik al een hele rij artsen in het ziekenhuis gezien, die allemaal op zoek waren naar een lichamelijke oorzaak voor dat plotselinge, angstaanjagende ‘uitgaan’ van mijn hoofd. Het was 2006 en er was nog weinig bekend over pseudo-epileptische aanvallen. Maar uiteindelijk trof ik een psycholoog die het aan me uitlegde: als je als mens te veel stress ervaart, kan er in het brein een oeroude beschermingsrespons voorkomen. Je treedt op dat moment buiten je ‘raam van wat je kunt verdragen’ en vertoont een fight, flight of freeze-reactie. Ik reageer standaard met die freeze-reactie: mijn hersenen schakelen uit, ik val neer en reageer nergens meer op.”

Een bedje in de hoek

“Hoe angstaanjagend het ook moet zijn geweest om mee te maken en om te zien, de mensen om me heen hebben me vooral geholpen door mijn aanvallen te normaliseren. Als het tijdens een familie-etentje gebeurde, benadrukte mijn moeder steeds dat het niets is om me voor te schamen, dat mijn ouders onvoorwaardelijk van me houden en me steunen.

Mijn vriend is er nooit voor weggelopen, maar hij is me steeds blijven uitnodigen om te praten over waarom ik me soms zo machteloos en in paniek kan voelen. En toen ik aan de kunstacademie ging studeren, had ik een trouwe groep vrienden om me heen die niet eens meer schrokken als het gebeurde. Die rustig een bedje voor me maakten in de hoek van het klaslokaal waar ze me konden neerleggen, net zo lang tot ik vanzelf wakker werd. Gaat het weer een beetje, vroegen ze dan, en dan gingen ze gewoon over tot de orde van de dag.”

EMDR

“Laatst hoorde ik in een podcast over het effect van stress, dat het de uitlopers van je hersencellen beschadigt en dat die cellen daardoor minder goed contact kunnen maken met elkaar. Zo wordt je mentale weerbaarheid steeds verder ingeperkt: je kunt je niet meer goed concentreren, slaapt slecht en schiet steeds sneller uit die window of tolerance. Het reguleren van mijn stress, die nog steeds getriggerd kan worden door het idee dat ik tekortschiet, niet goed genoeg ben en niet genoeg mijn grenzen durf aan te geven, is een van de pijlers geworden waarop ik mijn leven inricht.

EMDR heeft daar enorm bij geholpen, omdat het de angst en de schaamte voor het wegvallen heeft verminderd. Ik zorg dat ik genoeg slaap en dwing mezelf om een paar keer per week naar pilates en het zwembad te gaan. Bovendien heb ik me losgemaakt van de competitieve kunstwereld en ben ik op de universiteit gaan werken. Daar heb ik een compacte groep fijne, betrouwbare collega’s en een begripvolle leidinggevende. Ik voel alle ruimte om me inhoudelijk te laten gelden en durf het aan te geven wanneer ik te veel druk voel of onzeker ben.”

‘Ik heb je gezien’

“De eerste keer dat ik toelating deed voor de kunstacademie, werd ik niet toegelaten. Een paar weken na die afwijzing kreeg ik een brief thuis, van een al wat oudere vrouw die die middag ook toelating had gedaan en met wie ik nauwelijks een woord had gewisseld. ‘Ik heb je gezien,’ schreef ze. ‘En ik weet dat het op een teleurstelling is uitgedraaid. Maar ik vond het al zo knap dat je er was en dat je het aandurfde. Ik zag dat je heel gespannen was, maar ik weet zeker dat je het in huis hebt. Als je het een volgende keer probeert, kom je er doorheen.’ Twee maanden later kreeg ik een uitnodiging om nog een keer toelating te doen, en ik werd aangenomen met de boodschap dat de academie er deze keer geen seconde over na had hoeven denken.

De vrouw had haar brief afgesloten met een uitspraak van kunstenaar Georgia O’Keeffe: ‘I have been absolutely terrified every moment of my life. And I’ve never let it keep me from doing a single thing I wanted to do.’ Nog steeds is dit een uitspraak waarop ik teruggrijp als ik overspoeld word door angst en denk dat ik iets niet aankan. Er zullen altijd dingen zijn om bang voor te zijn. Dat betekent niet dat je niet hoeft te proberen er toch iets van te maken.”