Kunstenaar zonder taboes: het leven van Tracey Emin

Van de mensen met wie ze het bed deelde tot haar depressies: Tracey Emin is open over haar leven. Kunst redt haar. Ze schildert, maakt beelden en video’s, borduurt, fotografeert en schrijft teksten in neon.

Vanaf haar dertiende gaat ze niet meer naar school, vertelt ze tegen de achtergrond van het troosteloze Margate, de Britse kustplaats ten oosten van Londen waar ze opgroeide. Vanaf dan zwerft ze rond op het strand en zit ze in cafés. “En dan was er de seks, iets wat je zomaar kon doen en het was gratis.” Op haar vijftiende heeft ze ‘heel Margate gehad’ en is ze er klaar mee. “Seks was voor mij een avontuur, een leerproces, iets onschuldigs. Een wilde ontsnapping aan alle ellende die me omringde.”

Ze wil naar Londen, en meedoen aan een discodanswedstrijd lijkt haar een geschikte route. Terwijl ze tijdens een voorronde in Margate danst, klinkt er vanuit het publiek steeds luider gejoel: “Slet, slet, slet!” Met de meerderheid van de jongens die dit roepen, heeft ze seks gehad. Ze vlucht weg van de dansvloer. Niet lang daarna verlaat ze Margate om op een andere manier haar dromen te gaan najagen.

De video eindigt met een triomfantelijk dansende Tracey op het nummer You make me feel van Sylvester. In de voice-­over zegt ze: “Wayne, Freddy, Tony, Doug, Richard: deze is voor jullie.”

Brits beeld

Het filmpje bevestigt het beeld dat Britten anno 1997 hebben van Tracey Emin. Kunstliefhebbers kennen haar van haar werk Everyone I have ever slept with 1963-1995 – een tent met binnenin de geborduurde namen van iedereen met wie ze ooit het bed heeft gedeeld, variërend van haar oma tot haar minnaars en haar twee geaborteerde foetussen.

Het grote publiek maakt kennis met Tracey als ze in hetzelfde jaar deelneemt aan een live-uitzending van de BBC waarin er gewichtig wordt gediscussieerd over de vraag ‘Is painting dead?’ “Zijn er echt mensen in Engeland die nu naar dit programma kijken, kijken ze echt?” vraagt ze met dubbele tong, sigaret in de hand. Even later doet ze haar microfoontje af en stapt op.

Een omgewoeld bed

In 1999 wordt haar installatie My bed genomineerd voor de prestigieuze Turner Prize en daarna voor 173.000 euro aan Saatchi verkocht. Inderdaad, het is haar eigen omgewoelde, vieze bed waarin ze een paar weken depressief door liefdes­verdriet heeft doorgebracht. Sigarettenpeuken, gebruikte condooms, ondergoed met menstruatievlekken, lege wodka­flessen en andere rotzooi getuigen van de wanhoop die ze voelde. Er komen 140.000 mensen naar de Tate Gallery om het te zien.

De publieke opinie is helder: Tracey Emin is een narcistische, ordinaire, exhibitionistische, zich kunstenaar noemende dronkenlap. En een slet, dat spreekt voor zich. Mad Tracey from Margate. Het zijn de jaren negentig: vrouwelijke kunstenaars bevinden zich in de marge van de kunstwereld, #metoo is nog ver weg, de vrouwelijke ervaring wordt als minderwaardig en oninteressant beschouwd en van slutshaming heeft nog niemand gehoord.

Vrijheid en misbruik

De eerste jaren van haar leven brengt Tracey in redelijke welvaart door. Samen met haar tweelingbroer Paul zwerft ze rond in Hotel International, waar ze ook wonen. Op haar zevende gaat het mis: haar vader gaat failliet, haar ouders gaan definitief uit elkaar. Voortaan woont de tweeling met hun moeder in een voormalige personeelswoning. Pamela werkt hard in de horeca om de kost te verdienen voor zichzelf en haar kinderen. Daardoor heeft de tweeling veel vrijheid.

Tracey wordt op al jonge leeftijd slachtoffer van seksueel misbruik. Eerst rijdt een vriend van haar moeder tegen haar aan, dan is er een man op het strand die zich door haar – nog geen twaalf jaar – laat aftrekken. Op haar dertiende wordt ze verkracht, een paar maanden later opnieuw, door iemand anders. Daarna denkt ze: nou ja, waarom ook niet, en heeft ze seks met wie maar wil. Ze gaat niet meer naar school. Ze denkt dat ze vrij is.

Geen taboes

Kunst redt haar, zegt ze altijd. Op haar vijftiende gaat Tracey uit huis om een toegepaste kunstopleiding te volgen. Ze woont in een kraakpand en heeft relaties met kunstenaars Billy Childish en Roberto Navickas (beide namen staan heel prominent in haar tent).

In 1987 verhuist ze naar Londen om schilderkunst te studeren aan het Royal College of Art. Ze is depressief, ondergaat abortussen, probeert suïcide te plegen. Ze is zo ontevreden over haar eigen werk dat ze alles verbrandt. In een interview in 2006 met het tijdschrift Red zegt ze: “Ik wilde geen suffe schilderijen maken die op saaie plekken zouden hangen. Ik wilde kunst maken die het leven van mensen raakt en verandert.”

Het werk dat ze laat zien, is typisch Emin: autobiografisch. Haar hele carrière lang zal ze zich laten inspireren door haar eigen leven. Ze deelt alles: haar depressies, haar liefdesverdriet, het seksueel misbruik, haar ziektes – ze kent geen taboes. De vorm waarin ze haar leven deelt, varieert enorm: ze schildert, borduurt, schrijft teksten in neon (vaak over de liefde, denk: ‘I never stopped loving you’), ze fotografeert, ze maakt beelden en video’s.

Oprecht werk

Voor een tentoonstelling die haar geliefde Carl Freedman cureert, maakt ze Everyone I have ever slept with. De tent gaat helemaal niet over seks, zegt ze veel later. Het was een poging om haar jeugd te begrijpen. “Mensen gaan de tent in met het idee dat ze gaan zien met wie ik allemaal heb geslapen, maar komen naar buiten met gedachten aan met wie zíj hebben geslapen, met wie zij intiem zijn geweest, van wie zij hebben gehouden, wie hen pijn hebben gedaan, wie hen hebben misbruikt, wie hen hebben verkracht.”

Tracey Emin ontwikkelt zich tot het enfant terrible van de Young British Artists (YBA): niet op haar mondje gevallen, openhartig, regelmatig dronken. Maar een typische YBA is ze niet, zegt ze later: waar hun werk vaak ironisch is, is dat van haar juist oprecht.

Een ander leven

In de eerste jaren van deze eeuw wordt haar werk populair bij celebs als Elton John en Madonna. Tracey verliest zich enigszins in het Bekende Brit-schap. Ze doet mee aan foute televisieprogramma’s en in de roddelbladen staan vaak foto’s waarop ze dronken uit taxi’s valt. Later zegt ze daarover: “Ik werd iemand die ik zelf niet zo leuk vond. Misschien omdat ik anders wilde leven dan waar ik vandaan kwam.”

Als ik een partner heb, maak ik het hem flink moeilijk zodat gebeurt waarvoor ik het allerbangst ben: dat hij me verlaat.

De liefde waarnaar ze hongert, blijft buiten haar bereik. Ze heeft wel relaties, maar langer dan een paar jaar duren die nooit. “Als ik een partner heb, maak ik het hem flink moeilijk zodat gebeurt waarvoor ik het allerbangst ben: dat hij me verlaat.”

Recht voor z’n raap

Maar wat er ook gebeurt, ze blijft werken. Ze gaat weer schilderen. Steeds meer mensen zien in dat Tracey Emin echt iets te vertellen heeft. Dat ze in haar werk universele ervaringen uitbeeldt, zoals abortus, verkrachting, tienerseks, misbruik, armoede. Dat wat bij haar narcistisch werd genoemd, bij mannen ‘interessant’ heet. Dat Tracey met de eeuwige spelfouten in haar teksten grappig is, recht voor z’n raap. Ze ziet zelf ook in dat ze wat heeft laten liggen. “Waarom zou iemand mij respecteren als het lijkt alsof ik dat zelf niet eens doe?”

Terug naar Margate

In 2020 blijkt ze ernstig ziek, ze heeft een agressieve vorm van blaaskanker. Tijdens een operatie verwijderen twaalf elkaar afwisselende chirurgen niet alleen haar blaas, maar ook haar baarmoeder, een deel van haar darmen, haar urinebuis en urinewegen, lymfeklieren en haar ‘halve vagina’ (haar clitoris heeft ze nog wel, meldt ze op z’n Tracey’s, maar die doet het niet meer).

Inmiddels is ze ‘schoon’ verklaard. Haar leven verandert: ze stopt met roken en alcohol drinken en gaat aan het werk. Ze verlaat Londen en verhuist samen met haar katten Teacup en Pancake terug naar Margate, de plek waar het allemaal begon. Haar eigen atelier is in een oude drukkerij; op haar kosten laat ze in een voormalig badhuis ateliers bouwen voor aanstormende kunstenaars die daar ook les kunnen krijgen.

Ze koopt vastgoed waar kunstenaars voor een redelijke huur kunnen wonen. In Londen houdt ze wel haar huis op een A-locatie en ze heeft daarnaast ook nog een groot huis in de buurt van Saint-Tropez. “Kan omdat ik nooit coke heb gebruikt. Ik spaarde liever.” Van ‘slet’ wordt ze national treasure: in 2024 wordt ze tot haar grote tevredenheid tot Dame benoemd. Dame Tracey Emin is gelukkiger dan ooit. “Voor het eerst van mijn leven heb ik het gevoel dat ik weet wat ik doe en waarom ik hier ben.”

Meer lezen

• Ongeduldig, nieuwsgierig en eigenwijs: dit is het leven van Barbra Streisand.
• Actrice met een eigen stem: het leven van Meryl Streep.
• Feminist en existentialist: het leven van Simone de Beauvoir.

Fotografie Getty Images
Gepubliceerd op 1 juni 2025