5 boekentips van filmproducent Anousha Nzume

Welke vijf boeken zal schrijver, podcastmaker en filmproducent Anousha Nzume zich altijd blijven herinneren?

“Vijf boeken maar, wat doen jullie me aan!” zegt Anousha Nzume. Ze is van kleins af aan een ‘ontzettende lezer’. “Mijn jeugd was niet makkelijk. Ik heb een witte moeder, mijn vader was zwart. Nadat hij terugging naar Kameroen groeide ik op in een totaal witte wereld. Voor mijn gevoel hoorde ik nergens bij. In boeken vond ik andere werelden en daardoor begon ik te geloven dat het ooit beter zou worden.” Ze vindt het nog steeds fijn als een boek iets bij haar losmaakt. “Of dat nu een roman is of non-fictie maakt me niet uit. Ik begreep ongeveer een derde van Megathreats van de Iraans-Amerikaanse econoom Nouriel Roubini, dat blies me al omver. Ik zoek naar die wow-momenten.”

Hasse Simonsdochter – Thea Beckman

“Als kind was ik dol op de boeken van Thea Beckman. Ik vond het te gek dat Hasse Simonsdochter zo’n stout, stoer meisje was. Een wisselkind werd ze genoemd, ze hoorde niet thuis in haar gezin. Dat herkende ik. Wat me ook aansprak, was dat Hasse niet wilde trouwen met degene aan wie ze uitgehuwelijkt was. In plaats daarvan ‘verbidt’ ze Jan van Schaffelaar, die haar ooit van een verkrachting redde en nu op het punt stond om ter dood veroordeeld te worden. Hun huwelijk redde zijn leven, maar Hasse mocht nooit meer terugkeren naar haar eigen huis. Het maakte diepe indruk op me als meisje van twaalf: hoe je zelf je lot kon bepalen.”

Another country – James Baldwin

“Op mijn zeventiende was ik op zoek naar boeken van donkere schrijvers waarin ik me kon herkennen. Another country sloeg de grond onder mijn voeten vandaan. Dat iemand op zo’n prachtig literaire manier kon schrijven over racisme en zwart-witrelaties, in een tijd waarin gemengde relaties in sommige Amerikaanse staten nog verboden waren! Het beschrijft ook hoe zwarte mensen worden verguisd en niet dezelfde rechten hebben als hun witte landgenoten – terwijl zij zeggen dat het wel zo is.

Ik groeide op in de jaren tachtig toen er zogenaamd in Nederland niet gediscrimineerd werd, toch merkte ik aan alles dat mijn huidskleur meespeelde. Ik was zo eenzaam in die tijd, maar had er geen woorden voor. Die kreeg ik pas toen ik dit boek las. Baldwins stijl is poëtisch en toch strak. Ik hield toen al van schrijven, maar begreep dat ik dat nooit op die manier zou kunnen. Dat hoefde ook niet: het bestond al en ik kon het lezen.”

Nervous conditions – Tsitsi Dangarembga

“Dit is een van de weinige literaire romans die ik ken over opgroeiende meisjes in Afrika. Wat me aansprak toen ik het als twintiger las, was dat het niet over armoede, ellende en onderdrukking gaat – onderwerpen die al gauw voorbijkomen als dat continent centraal staat, zeker toen. Ik groeide op met een door het witte Westen opgelegd somber beeld van ‘Afrika’: Do they know it’s Christmas en o wat hebben ze het daar zwaar. Maar dit is gewoon een coming-of-age-roman. Natuurlijk zit er ook wat ellende in, er moet iets van conflict zijn, maar het gaat vooral over de ontwikkeling van de hoofdpersonen: verliefd worden, gedoe met ouders, met vriendinnetjes, wat wil ik nou?

Het verhaal speelt zich in Zimbabwe af, maar het leek in veel opzichten op wat ik kende van Kameroen, waar ik op mijn zestiende en zeventiende op bezoek ging bij mijn vader. Daar zag ik vrolijkheid en humor, en hadden mijn vriendinnen dezelfde puberproblemen als ik: ik vind die jongen leuk, zullen we uitgaan, wat trek jij aan? Precies zoals in Nervous conditions. Ik raad dit boek altijd iedereen aan.”

Sister outsider – Audre Lorde

“Waar het in James Baldwins Another country over racisme gaat en minder over vrouwen, heeft Audre Lorde het alleen maar over zwarte vrouwelijkheid en wat dat betekent. Ik ben altijd een jongensachtige vrouw geweest, en voldoe dan ook niet aan de normen die vooral witte mensen hebben van zwarte vrouwen. In Amerika had je drie mogelijkheden: de Jezebel, zeg maar de Beyoncé: lichtgekleurd, een supervrouwelijke hartenbreker; the big black mammy, die we kennen uit Tom & Jerry; of de zure intellectuele vrouw met een brilletje op die overal kritiek op heeft.

In Nederland is exotisme vaak het stereotype van de zwarte vrouw. ‘Je lijkt op Janet Jackson!’ hoorde ik bijvoorbeeld vaak, terwijl dat helemaal niet zo is. Audre Lorde onderzoekt de nuances van die stereotyperingen. Ze beschrijft mooi hoe ze als klein meisje in de metro zat en al voelde hoe de buitenwereld zonder woorden iets op haar projecteerde wat niks met haar te maken had. Dit boek was voor mij een eyeopener. Ik ben trots dat Sister outsider dankzij onze Dipsaus-podcast nu weer in het Nederlands verkrijgbaar is, vertaald door de zwarte vertaler Jenny Mijnhijmer.”

Honger – Roxane Gay

“Dit boek, dat De geschiedenis van mijn lichaam als ondertitel heeft, is non-fictie, maar geschreven als fictie. Heel indrukwekkend. Roxane Gay is als puber in het bos verkracht door een groep jongens die ze als haar vrienden beschouwde, waardoor het extra hard aankwam. Ze vertrouwde hen. Die gebeurtenis heeft de rest van haar leven bepaald. Ze ging daarna heel veel eten, want als ze dik was, werd ze niet lastiggevallen. Zo vormde haar gewicht letterlijk een buffer tussen haar en de wereld. Dat resoneerde bij mij, want ik heb ook met eetproblemen geworsteld.

Ik vond het extra bijzonder om dit boek in Amerika te lezen, waar ik tegenwoordig met mijn gezin woon. Omdat het zo’n gelovig land is, hebben Amerikanen moralistische ideeën over seks. Ik denk dat Gays leven anders was verlopen als ze in Nederland had gewoond. Dan had ze – denk ik, hoop ik – makkelijker kunnen praten over die groepsverkrachting met haar ouders of anderen, en het op een betere manier kunnen verwerken.”